Trong đoạn thơ Đất Nước (trích trường ca Mặt đường khát vọng), nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm đã từng viết:
Để Đất Nước này là Đất Nước của Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao thần thoại
Dạy anh biết “yêu em từ thuở trong nôi”
Biết quý công cầm vàng những ngày lặn lội
Biết trồng tre đợi ngày thành gậy
Đi trả thù mà không sợ dài lâu
Chính Nhân dân là người đã gửi gắm tâm tư tình cảm, thân phận và nỗi đau, tình yêu và khát vọng của mình trong văn học dân gian, trong “ca dao thần thoại”. Từ ca dao, thần thoại, chúng ta sẽ khám phá ra những vẻ đẹp tâm hồn và tính cách của dân tộc. Cố thủ tướng Phạm Văn Đồng cũng đã từng nói “Lịch sử của một dân tộc, xét đến cùng cũng chính là lịch sử tâm hồn của dân tộc ấy”. Dân tộc Việt Nam vốn phong phú về bản sắc dân tộc và có bề dày hàng nghìn năm lịch sử - đã viết nên những trang lịch sử tâm hồn cho dân tộc mình một cách hết sức độc đáo qua những trang ca dao thần thoại.
Thế giới tâm hồn đầy phong phú của dân tộc Việt với những màu sắc thoảng nhẹ, chờn vờn, óng ánh như xà cừ, long lanh ngũ sắc đã thấm đẫm từ thế hệ này sang thế hệ khác bằng một phương thức lưu truyền hết sức độc đáo: trong những lời ru của mẹ, trong những lời kể của bà, trong câu hát đồng dao của trẻ nhỏ….
Thông qua hình thức truyền miệng, từ đời này nối tiếp đời khác, người Việt chúng ta từng bước làm giàu thêm thế giới tâm hồn của chính mình. Và hôm nay đây, chúng tôi cũng muốn thêm một lần nữa được giới thiệu về lịch sử tâm hồn của dân tộc mình thông qua những sáng tác dân gian. Chúng tôi cũng hy vọng có thể bồi đắp, gìn giữ ngọn lửa của niềm say mê văn học, say mê những giá trị văn hóa cổ truyền và khám phá những sắc màu văn hóa của tất cả các em. Hơn thế, buổi sinh hoạt ngoại khóa này còn để bổ sung thêm những hiểu biết của các em, đặc biệt là học sinh khối 10, có cái nhìn tổng thể về văn học dân gian, đúng với không gian mà nó ra đời, tồn tại, phát triển.
Vì những lí do đó, Tổ Ngữ văn Trường THPT Hùng Vương tổ chức chương trình ngoại khóa với chủ đề “Văn học dân gian: Ngày ấy – Bây giờ” vào ngày 21 tháng 01 năm 2018.
Đến dự buổi ngoại khóa của tổ Ngữ văn, chúng tôi vinh dự được đón tiếp thầy Nguyễn Vân Yên – Chi ủy viên, Phó Hiệu trưởng nhà trường, cùng tất cả quý thầy cô của Tổ Ngữ văn và đặc biệt là sự có mặt của tất cả quý thầy cô chủ nhiệm và các em học sinh khối 10, khối 11 buổi chiều của Trường THPT Hùng Vương.
Mở đầu cho chương trình ngoại khóa là những câu đố vui về kiến thức Văn học dân gian. Qua những câu hỏi nhanh, các em học sinh đã có dịp ôn tập lại những kiến thức đã học. Đây là một phần mở đầu hết sức vui nhộn, tạo không khí vui tươi cho buổi ngoại khóa.
Nối tiếp chương trình, thầy Thân Văn Kiều – Tổ trường Tổ Ngữ văn lên chia sẻ những suy nghĩ về vai trò của bộ phận Văn học dân gian trong nhà trường cũng như trong đời sống tâm hồn mỗi con người chúng ta.
Việt Nam là một quốc gia đa dân tộc với nền văn hóa lâu đời, do đó dân ca Việt Nam thật phong phú, đa dạng. Kho tàng dân ca Việt Nam bao gồm nhiều vùng miền, nhiều thể loại. Ở Bắc Bộ có dân ca quan họ Bắc Ninh, hát Xoan Phú Thọ… ở Trung Bộ có Hò Huế, Lý Huế, hát Sắc bùa… ở Nam Bộ có các điệu Lý, điệu Hò, nói thơ…
Tuy nhiên cuộc sống hiện đại ngày nay đã cuốn chúng ta trôi theo nhịp đập thời đại thì chính những câu hát dân ca lại giúp chúng ta không quên cội nguồn của dân tộc mình, càng thêm yêu trân trọng giữ gìn những gì quý báu nhất mà cha ông ta để lại. Chính vì vậy, trong xuyên suốt chương trình ngoại khóa hôm nay sẽ là giai điệu của các tiết mục dân ca ba miền. Gồm có: dân ca Bắc Bộ với “Bèo dạt mây trôi”, “Đi cấy”; dân ca Trung bộ với “Lý mười thương”; dân ca Nam Bộ với “Lý cây bông” và “Lý kéo chài” qua phần trình diễn của các em học sinh Đội Văn nghệ Trường THPT Hùng Vương.
Tôi kể ngày xưa chuyện Mị Châu
Trái tim lầm chỗ để trên đầu
Nỏ thần vô ý trao tay giặc
Nên nỗi cơ đầu đắm bể sâu
Những câu thơ tha thiết của nhà thơ Tố Hữu đã dẫn dắt chúng ta về với một trong những truyền thuyết nổi tiếng nhất của người Việt, truyền thuyết “An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy”. Tác phẩm ấy ca ngợi công lao xây thành chế nỏ, chống giặc ngoại xâm của An Dương Vương và nhắc nhở bao thế hệ người Việt bài học xương máu: nước mất nhà tan khi để cho tình cảm cá nhân làm mờ mắt mà quên đi lợi ích của quốc gia dân tộc. Bằng sự kết hợp giữa cốt lõi lịch sử và những hư cấu tưởng tượng, truyền thuyết “An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy” đã trở thành một trong những tác phẩm tự sự dân gian tiêu biểu nhất trong kho tàng văn học dân gian người Việt. Quý thầy cô và các em học sinh đã cùng sống lại thời đại hào hùng mà đau thương của dân tộc trong truyền thuyết “An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy” với hình thức sân khấu hóa, qua phần tái hiện của các em học sinh của lớp 10A9.
Văn học dân gian là nguồn cảm hứng vô tận cho các nhạc sĩ trong sáng tạo nghệ thuật. Chính vì thề, nhiều bài hát đã được ra đời với cảm hứng được khơi gợi từ các tác phẩm dân gian cùng với hơi thở của thời đại mới. Thiết nghĩ đó cũng là một hình thức thể hiện sức sống bất diệt của văn học dân gian trong dòng chảy lịch sử. Tiết mục nhạc cảnh “Cô Tấm ngày nay” với phần thể hiện của các em học sinh lớp 12A22 đã thể hiện rất rõ điều đó.
Nhạc cảnh “Cô Tấm ngày nay” do các em học sinh lớp 12A22 thể hiện cũng đã kết thúc chương trình ngoại khóa “VHDG: Ngày ấy – Bây giờ” của Tổ Ngữ văn Trường THPT Hùng Vương.